تحریف روایت ترس عمر بن خطاب در جنگ خیبر توسط ابوبکر بزار حافظ مشهور اهل سنت

رعایت امانت در نقل حدیث، یکی از اصول مسلم در دانش حدیث می باشد و اعتبار یک محدث و روایات آن، متوقف بر حصول این شرط در وی می باشد. در بین محدثین بزرگ اهل سنت کسانی هستند که ملقب به محدث و امام می باشند، و ادعا می شود تمامی شرایط یک محدث را دارا هستند، ولی با بررسی کوتاهی در کتاب های حدیثی آنها در می یابیم که این افراد حتی شرایط اولیه یک محدث را دارا نبوده، و اصلا قابل اعتماد در نقل نمی باشند، زیرا امانت در نقل حدیث را رعایت نکرده، و بعضی از روایاتی را که با اعتقادات خود سازگار نبوده تغییر داده یا دست به حذف برخی از عبارت های روایات زده اند. این نوع از تحریفات در روایات غالبا برای سرپوش نهادن بر بعضی از مطاعنی هست که بر بزرگان اهل سنت یعنی خلفا و برخی صحابه وارد می باشد انجام می شود.البته این نوع بازی با روایات، منحصر به محدثین اهل سنت نبوده وحتی علمای متاخر مخالفین نیز مرتکب چنین کار قبیحی شده اند. در ذیل به یکی از محدثین بزرگ اهل سنت، که برای سرپوش نهادن به ترس خلیفه دوم تغییراتی در روایت انجام داده است متعرض می شویم.

 

مطابق گزارش روایتی که ابن ابی شیبه از محدثین بزرگ اهل سنت نقل کرده است؛ عمر بن خطاب در جنگ خیبر برای فتح خیبر به دستور پیامبر صلی الله علیه واله وسلم، راهی میدان شد ولی با شکست و حالت ترس برگشت، به صورتی که حتی خود اصحاب عمر بن خطاب، نسبت ترس به او دادند، وی نیز درمقابل به اصحاب خود نسبت ترس را می داد. این روایت از زبان مبارک حضرت امیر المومنین علی علیه السلام اینگونه نقل شده است:

حَدَّثنا عُبَیْدُ اللهِ, قَالَ: حَدَّثنا نُعَیْمُ بْنُ حَکِیمٍ، عَنْ أَبِی مَرْیَمَ، عَن عَلِیٍّ، قَالَ: سَارَ رَسُولُ اللهِ إِلَى خَیْبَرَ، فَلَمَّا أَتَاهَا بَعَثَ عُمَرَ وَمَعَهُ النَّاسُ، إِلَى مَدِینَتِهِمْ، أَوْ إِلَى قَصْرِهِمْ، فَقَاتَلُوهُمْ، فَلَمْ یَلْبَثُوا أَنِ انْهَزَمَ عُمَرُ وَأَصْحَابُهُ، فَجَاءَ یُجَبِّنُهُمْ وَیُجَبِّنُونَهُ، فَسَاءَ ذَلِکَ رَسُولَ اللهِ، فَقَالَ: لأَبْعَثَنَّ إِلَیْهِمْ رَجُلاً یُحِبُّ اللهَ وَرَسُولَهُ، وَیُحِبُّهُ اللهُ وَرَسُولُهُ، یُقَاتِلُهُمْ حَتَّى یَفْتَحَ اللهُ لَهُ، لَیْسَ بِفَرَّارٍ، فَتَطَاوَلَ النَّاسُ لَهَا، وَمَدُّوا أَعْنَاقَهُمْ، یُرُونَهُ أَنْفُسَهُمْ، رَجَاءَ مَا قَالَ: فَمَکَثَ سَاعَةً، ثُمَّ قَالَ: أَیْنَ عَلِیٌّ؟ فَقَالُوا: هُوَ أَرْمَدُ، فَقَالَ: ادْعُوهُ لِی، فَلَمَّا أَتَیْتُهُ، فَتَحَ عَیْنَیَّ، ثُمَّ تَفَلَ فِیهِمَا، ثُمَّ أَعْطَانِی اللِّوَاءَ، فَانْطَلَقْتُ بِهِ سَعْیًا، خَشْیَةَ أَنْ یُحْدِثَ رَسُولُ اللهِ فِیهِمْ حَدَثًا، أَوْ فِی، حَتَّى أَتَیْتُهُمْ فَقَاتَلْتُهُمْ، فَبَرَزَ مَرْحَبٌ یَرْتَجِزُ، وَبَرَزْت لَهُ أَرْتَجِزُ کَمَا یَرْتَجِزُ، حَتَّى الْتَقَیْنَا، فَقَتَلَهُ اللهُ بِیَدَی، وَانْهَزَمَ أَصْحَابُهُ، فَتَحَصَّنُوا وَأَغْلَقُوا الْبَابَ، فَأَتَیْنَا الْبَابَ، فَلَمْ أَزَلْ أُعَالِجُهُ حَتَّى فَتَحَهُ اللهُ.

مصنف ابن ابی شیبه _تحقیق اسامة_ ج13 ص132

 

 

باتوجه به اینکه در روایت فوق، در عبارت مشخص شده_به معنای؛آنها عمر را ترسو می خواندند و او اصحابش را ترسو می خواند_ به صراحت خلیفه دوم شخصی ترسو قلمداد شده است، ابوبکر بزار از بزرگان محدثین اهل سنت، این حقیقت را برنتافته، و به رغم اینکه روایت ابن ابی شیبه را با همان سند نقل کرده است، ولی عبارت مزبور یعنی ترس عمر را در کتابش به طور کلی حذف، و روایت را اینگونه نقل کرده:

 

حَدَّثَنَا یُوسُفُ بْنُ مُوسَى، قَالَ: نا عُبَیْدُ اللَّهِ بْنُ مُوسَى، عَنْ نُعَیْمِ بْنِ حَکِیمٍ، عَنْ أَبِی مَرْیَمَ، عَنْ عَلِیٍّ، قَالَ: أَتَیْنَا إِلَى خَیْبَرَ فَلَمَّا أَتَاهَا صَلَّى اللهُ عَلَیْهِ وَسَلَّمَ، بَعَثَ عُمَرَ وَمَعَهُ النَّاسُ فَلَمْ یَلْبَثُوا أَنْ هَزَمُوا عُمَرَ، وَأَصْحَابَهُ فَقَالَ: لَأَبْعَثَنَّ إِلَیْهِمْ رَجُلًا یُحِبُّ اللَّهَ وَرَسُولَهُ، وَیُحِبُّهُ اللَّهُ وَرَسُولُهُ، یُقَاتِلُهُمْ حَتَّى یَفْتَحَ اللَّهُ لَهُ قَالَ: فَتَطَاوَلَ النَّاسُ لَهَا وَمَدُّوا أَعْنَاقَهُمْ، قَالَ: فَمَکَثَ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللهُ عَلَیْهِ وَسَلَّمَ سَاعَةً فَقَالَ: أَیْنَ عَلِیٌّ قَالُوا: هُوَ أَرْمَدُ، قَالَ: ادْعُوهُ لِی فَلَمَّا أَتَیْتُهُ فَتْحَ عَیْنِی ثُمَّ تَفَلَ فِیهَا ثُمَّ أَعْطَانِی، اللِّوَاءَ فَانْطَلَقْتُ حَتَّى أَتَیْتُهُمْ فَإِذَا فِیهِمْ مَرْحَبٌ یَرْتَجِزُ حَتَّى الْتَقَیْنَا فَقَتَلَهُ اللَّهُ وَانْهَزَمَ أَصْحَابُهُ وَتَحَصَّنُوا فَأَغْلَقُوا الْبَابَ فَأَتَیْنَا الْبَابَ فَلَمْ أَزَلْ أُعَالِجُهُ حَتَّى فَتَحَهُ اللَّهُ. وَهَذَا الْحَدِیثُ قَدْ رُوِیَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ أَبِی طَالِبٍ رَضِیَ اللَّهُ عَنْهُ، مِنْ غَیْرِ هَذَا الْوَجْهِ بِغَیْرِ هَذَا اللَّفْظِ

 مسند البزار = البحر الزخار ج3ص 22